Wat en waarom? Wat zijn de voordelen?

‘Building Information Model’, de digitale 3D-weergave van het project, waarbij aan het centrale 3D-model informatie wordt gekoppeld. De omvang van het 3D-model en de graad van detail van het model kunnen hierbij verschillen van project tot project en van object tot object binnen een model. Dit model wordt opgebouwd volgens de definities en componenten uit de ObjectTypenBibliotheek (OTL) en houdt ook rekening met ontwerprichtlijnen zoals bv. de ontwerpsnelheid, typeprofielen, .... 

De digitale voorstelling van een project kan helpen bij de beeldvorming van projectpartners en stakeholders. Dit kan bij communicatiemomenten leiden tot meer positieve feedback en dus tot snellere besluitvorming in het totale proces. In het algemeen is er een grotere klantbetrokkenheid bij een project door het gebruik van een 3D-BIM-model. 

BIM in de betekenis van ‘Bouwwerk Informatie Modelling’ is het proces van delen van digitale gegevens tussen de verschillende partners van een project via een gemeenschappelijk uitwisselplatform. Het is een intelligent proces dat inzicht verschaft in de creatie en het beheer van assets.  De data worden als gestructureerd en overzichtelijk geheel gedeeld met als doel de kennisoverdracht zo vlot mogelijk te laten verlopen, de projectkwaliteit te verhogen en faalkosten te beperken. 

Een derde betekenis van BIM is ‘Bouwwerk Informatie Management’. De focus hier ligt op de intelligentie die vervat zit in het BIM-model en het beheren en kunnen bevragen van die informatie. Het doorgeven van die informatie en ze kunnen hergebruiken doorheen de volledige levenscyclus zonder verlies van gegevens of kwaliteit is daarbij de grootste uitdaging. Het uitgangspunt hierbij is dat alle ontwerp- en bouwinformatie wordt gekoppeld aan één centraal model. Er is slechts één bron van informatie, namelijk die van de asset eigenaar. BIM is hier een methode, een proces en een manier om samen te werken.

BIM is de sleutel voor een betere samenwerking met al onze projectpartners, zoals studiebureaus en aannemers tijdens de studie en uitvoering van projecten. We willen hiervoor van bij de aanvang van de studie samen met de projectpartners een gemeenschappelijk uitwisselplatform opzetten voor de uitwisseling van BIM-modellen, zodat we ook in de fase van studie en uitvoering maximaal kunnen profiteren van de voordelen van BIM. 

Als infrastructuurbeheerder wil MOW nadrukkelijk ook heel sterk inzetten op dat aspect van ‘Informatie Management’ voor haar assets op het terrein (Asset Informatie Management). Essentieel daarbij is de doorstroom van informatie van het investeringsproces naar het beheer-, en onderhouds- en exploitatiefase. Het inwinnen, beheren en bijhouden van uniforme as-builtinformatie vormt namelijk de basis voor een efficiënt beheer, onderhoud en exploitatie van de assets.

Dit onder andere door de ontwikkeling van de ObjectTypenBibliotheek (OTL). De OTL is een open Vlaamse datastandaard, die als gemeenschappelijke taal kan gebruikt worden in alle infrastructuurprojecten. Daarnaast worden ook de opdrachtdocumenten zo veel mogelijk gestandaardiseerd, denk daarbij aan het BIM protocol en het BIM uitvoeringsplan.

Dankzij de introductie van BIM-gericht werken, evolueren we samen naar een innovatieve datagedreven sector. Door uniforme informatie-uitwisseling verbeteren we de communicatie, verhogen we de overdracht tussen alle projectpartners en de projectkwaliteit. Bijgevolg kunnen we steunen op up-to-date, volledige, gestandaardiseerde en betrouwbare informatie over alle objecten (‘assets’) op het terrein tijdens het beheer, onderhoud en exploitatie van de infrastructuur. Zo bouwen we als infrastructuurbeheerders een performant  ‘Asset Information Management’ uit, over de gehele levenscyclus. 

We hebben daarbij niet de ambitie om onze gehele infrastructuur retroactief in BIM te gaan modelleren, maar bij nieuwe BIM-gerichte opdrachten verzamelen we de nodige BIM-modellen en en stimuleren we hergebruik van data en informatie extractie. Tijdens studie en uitvoering kunnen uit het model plannen voor de omgevingsvergunning en aanbesteding, uitvoeringsplannen en as-builtplannen gegenereerd worden. 

Tijdens de uitvoering wordt niet alleen actief samengewerkt aan het BIM-model. Er kan ook specifieke software worden gebruikt om de werfopvolging te doen of de fasering en de organisatie van de werf en bouwplaats te monitoren. Dit gebeurt steeds met aandacht voor veiligheid, gezondheid en kwaliteit op de werf. 

BIM is dus een noodzakelijke evolutie in de hele infrastructuursector. Als infrastructuurbeheerder en aanbestedende overheid wil het beleidsdomein Mobiliteit en Openbare Werken, daarom een voortrekker zijn en een richtinggevende rol opnemen voor de sector, door in te staan voor de nodige standaardisatie. We blijven stakeholders bevragen, stimuleren en informeren over de meerwaarde van BIM. Daarnaast gaan we o.a. spreken op tal van fora gekend in de sector, alsook in hogescholen, universiteiten e.d. om profielen met BIM-kennis te laten doorstromen naar de arbeidsmarkt. We zetten in op het actief delen van kennis om de win-win situatie voor elke belanghebbende concreet te kunnen aantonen.

Een goed lifecycle asset management van onze infrastructuur steunt op up-to-date, volledige en betrouwbare informatie over alle assets in ons beheer. Het gebruik van BIM geeft ons de kans om de beschikbare informatie over de volledige levenscyclus van onze assets efficiënt te verzamelen en te beheren. Door die informatie eenmalig in te winnen, zo dicht mogelijk bij de bron, en ze gestandaardiseerd uit te wisselen, kunnen we die uniforme gegevens ter beschikking stellen van wie ze nodig heeft op elk moment tijdens de levenscyclus, of dat nu tijdens de studiefase van een project is, tijdens de uitvoering van de werken op het terrein of tijdens het beheer, onderhoud en de exploitatie in de periode daarna. 

MOW wil als beheerder van gewest- en autosnelwegen, fietspaden, waterwegen, dijken, jaagpaden, bruggen, sluizen, … inzetten op een zo efficiënt mogelijk beheer, onderhoud en exploitatie van die infrastructuur en alle objecten daarrond. Om te komen tot zo een efficiënt ‘Asset Informatie Management’ (AIM) systeem, wordt vanuit de  gewerkt BIM-filosofie aan één unieke gegevensbron, namelijk het ‘Master Data Model’ waarin alle assets, hun geometrie en hun relevante attributen vervat zitten. Die unieke gegevensbron kan dan verder gebruikt worden als input voor de verschillende applicaties voor het beheer, onderhoud en exploitatie.

Daarnaast willen we BIM ook inzetten van bij het begin van de studie van onze investeringsprojecten. Zo kunnen we samen met onze partners werken aan een gemeenschappelijk BIM model van de te bouwen infrastructuur en dat model verder laten evolueren tijdens de uitvoering. Op die manier kunnen we tot een goed uitgebouwd as-built-model komen, afgestemd op een vlotte integratie in het ‘Master Data Model’ voor beheer, onderhoud en exploitatie.

Onze ObjectTypenBibliotheek (OTL) vormt de ruggengraat van dat ‘Master Data Model’. BIM modellen die worden opgestart tijdens de studie van een project en tijdens de uitvoering verder evolueren naar een as-builtmodel worden ook al opgebouwd op basis van dat OTL. Zo zorgen we er voor dat de verzamelde gegevens maximaal kunnen overgedragen en gerecupereerd worden doorheen de verschillende fases van het project. De opeenvolgende partijen (bv. studiebureau en aannemer) kunnen op die manier verder bouwen op een reeds bestaand model en zich focussen op hun kerntaken in het project. 

Duidelijk gedefinieerde en gemeenschappelijke BIM-doelstellingen en BIM-toepassingen voor een project, een gedeeld BIM-model en uitwisselplatform en een constructieve houding van alle projectpartners moeten ons toelaten ook al tijdens de studie en uitvoering van projecten maximaal van de voordelen van BIM te profiteren. Het gebruik van BIM zorgt voor een betere communicatie en samenwerking binnen het projectteam en het afleveren van kwalitatieve projecten. Doordat we het ontwerp in een globaal BIM-model kunnen analyseren en evalueren, kunnen we ontwerpfouten of technische problemen sneller opsporen en oplossen. Afhankelijk van de complexiteit van het ontwerp kan dit tijdens de studiefase meer overleg vragen tussen alle partijen en leiden tot een uitgebreidere studiefase dan in een klassieke aanpak, maar een BIM-aanpak zal vooral leiden tot een minimaliseren van de faalkosten en vertragingen op de werf. Op die manier vermijden we verrekeningen en kunnen we het hele project alsnog binnen budget en vooropgestelde timing houden. 

Als infrastructuurbeheerder wil MOW hierin een richtinggevende rol spelen voor de sector. Door in te staan voor de nodige standaardisatie, zorgen we in Vlaanderen voor uniforme richtlijnen rond BIM voor infrastructuur, die ook binnen een Belgische en Europese context passen. MOW wil die standaardisatie verwezenlijken door o.a. de opmaak van een breed gedragen ObjectTypenBibliotheek (OTL - Object Type Library). De OTL legt daarbij vast welke types objecten in een datamodel kunnen zitten, welke attributen van elk object moeten bijgehouden worden en wat de mogelijke relaties zijn tussen de objecten. Daarnaast stelt MOW ook enkele standaardisatiedocumenten ter beschikking die het BIM-gericht werken ondersteunen, zoals dit BIM-protocol en het BIM-uitvoeringsplan.

BIM zorgt ervoor dat we met zijn allen slimmer en efficiënter gaan werken. In feite bouw je met BIM een digitale versie van de fysieke werkelijkheid van een investeringswerk. Dat is niet alleen zinvol tijdens de uitvoering. De grote winst is te behalen bij beheer en onderhoud, waarbij een goed digitaal dossier goud waard is en veel kosten bespaart. BIM maakt integraal samenwerken mogelijk en is een onomkeerbare ontwikkeling! Het leidt tot een sneller, efficiënter, kwalitatief beter, economisch voordeliger en duurzamer investerings- en beheerproces.

De digitale voorstelling van een project kan helpen bij de beeldvorming van projectpartners en stakeholders. Dit kan bij communicatiemomenten leiden tot meer positieve feedback en dus tot snellere besluitvorming in het totale proces. In het algemeen is er een grotere klantbetrokkenheid bij een project door het gebruik van een 3D-BIM-model. Het kan ook helpen om de nieuwe toestand te vergelijken met de bestaande toestand en om onteigeningen te visualiseren.

Het project kan voorgesteld worden door …

• eenvoudige 2D- of 3D- beelden,
• (gerenderde) fotorealistische beelden en/of animaties,
• virtual reality: maken van een afgesloten virtuele omgeving die het mogelijk maakt zijn project te ‘betreden’ en er rond te kijken met een VR-bril, toepassingen hiervan zijn een rijsimulator of een virtuele wandeling door een tunnel i.k.v. een opleiding,
• augmented reality: combineren van een werkelijke omgeving met computergestuurde beelden uit het model zodat het mogelijk wordt het project te visualiseren binnen een echte omgeving waarbij de beelden worden aangepast op basis van de specifieke locatie van het toestel.

Interne stakeholders kunnen dan aan ontwerpbeoordeling doen door het 3D-model te reviewen en hun feedback te geven om ontwerpaspecten te valideren

Door het modelleren van de bestaande en de ontworpen toestand wordt het bouwwerk als het ware op voorhand gebouwd in zijn omgeving. Dit heeft als voordeel dat problemen al opgespoord kunnen worden. 3D-clash en issuedetectie helpt bij het voorkomen van problemen in de uiteindelijke toestand en 4D-clash en issuedetectie moet deze zelfs in tijdelijke fasen voorkomen. Dit heeft als gevolg dat de faalkosten lager, de uitvoeringstermijnen korter en de geleverde kwaliteit hoger zijn.

Door het vermijden van fouten ontstaan ook minder discussies. Alle partijen kunnen efficiënter werken als aan dergelijke zaken geen energie en geld verloren hoeft te gaan. Dikwijls geldt ook hoe vroeger een fout wordt opgespoord, hoe eenvoudiger en goedkoper ze kan worden opgelost. Dus loont het snel om in ontwerpfase of werkvoorbereidingsfase iets meer te spenderen.

Het is mogelijk om via het BIM-model automatisch hoeveelheden van volumes bv. van beton, oppervlaktes bv. van verhardingen, lopende meters bv. van boordstenen en aantallen bv. van straatkolken, ... te bepalen en om via het BIM-model automatisch prijzen om kostenramingen te bepalen en budgetteringen af te leiden uit het ontwerp of het as-built-model. Aan de ramingen kunnen in het model ook specificaties en productinformatie gekoppeld worden. Om coherentie en nauwkeurigheid te garanderen, worden hoeveelheden (meetstaat, prijscalculatie) uit de BIM-modellen automatisch afgeleid via het BIM-model. Dit moet altijd worden voorzien in combinatie met het extraheren van ramingen uit een toepassing.

Het grote voordeel van deze toepassing is dat de controle van de vorderingsstaten erg verlicht wordt en slechts steekproefsgewijs nodig is. Als het model up to date is, kloppen de meetstaten in principe ook. Dit vraagt geen aparte controle meer.