Sint-Annatunnel: historiek en onderhoud
Sint-Annatunnel: historiek en onderhoud
Lift linkeroever sinds 11 juli opnieuw in gebruik
Op maandag 11 juli neemt het Agentschap Wegen en Verkeer (AWV) de lift van de Sint-Annatunnel op linkeroever opnieuw in dienst. Voor de gelegenheid ontvingen twee liftjongens in de namiddag de tunnel- en liftgebruikers en gaven een woordje uitleg over de restauratiewerken en over de geschiedenis van de Sint-Annatunnel, met een knipoog naar de opening in 1933.
De lift op linkeroever werd grondig gerenoveerd en in ere hersteld. In de liftkooi is de oude sturing opnieuw zichtbaar gemaakt. Ook andere originele onderdelen in de lift zijn opgefrist en blijven permanent in de lift te bekijken. Zo wordt de lift als het ware een mini-museum.
De komende zes maanden wordt de lift op rechteroever onder handen genomen. Tegen eind december 2022 zouden beide liften weer volledig operationeel zijn.
Opfrissing lift linkeroever: verfwerken lift
De renovatie van de lift op linkeroever nadert stilaan de eindmeet. Eind juni gingen de opfrissingswerken van start. De liftkooi en deuren werden opnieuw in de verf gezet. Ze kregen terug de oorspronkelijke kleur, zoals bij de opening in 1932.
Oude verflagen verwijderen met ijsstraaltechniek
Ter voorbereiding zijn eerst de oude verflagen verwijderd. Dit gebeurde met een nieuwe techniek: ijsstralen. Hierbij wordt droogijs met een temperatuur van ongeveer -78°C met een hoge snelheid op het te behandelen oppervlak geprojecteerd. De oude verf wordt bij wijze van spreken bevroren en valt eenvoudig naar beneden.
Stratigrafisch onderzoek om kleur te bepalen
Ter voorbereiding op de verfwerken voerde een archeoloog een stratigrafisch onderzoek uit in de Sint-Annatunnel. Dat is een kleurenonderzoek van alle geschilderde onderdelen waarbij de verschillende verflagen worden blootgelegd. De archeoloog kon 11 verschillende verflagen blootleggen. De oudste verflaag diende – samen met onderzoek in het uitgebreide fotoarchief – als basis om de verfkleur te bepalen die we nu zullen gebruiken om de lift in ere te herstellen.
Schilderwerken tunnelkoker in mei 2022
Maandag 2 mei in de vroege ochtend stond aannemer Speedcolor klaar aan de voetgangerstunnel voor een enorme klus: de opgaande wanden en het plafond van de 575 meter lange koker opnieuw schilderen. Helft per helft en in zones van enkele tientallen meters schoven de schilders van linker- naar rechteroever op om de tunnelkoker te voorzien van twee nieuwe lagen verf. Daarvoor werd een specifieke antibacteriële verf op waterbasis gebruikt, die ook vaak gebruikt wordt voor steriele ruimtes in ziekenhuizen. In totaal werd zo’n 1.100 liter verf gebruikt voor een oppervlakte van zo’n 5.000 m2. En dat ging goed. Veel vlotter zelfs dan oorspronkelijk ingeschat. Vooraf waren drie weken plus een reserveweek voorzien. Uiteindelijk kwamen de schilders al na amper zes werkdagen aan op rechteroever.
Groot onderhoud Sint-Annatunnel in april 2022
In de week van 25 april voert het Agentschap Wegen en Verkeer (AWV) een reeks onderhoudswerken uit in de Sint-Annatunnel (voetgangerstunnel) in Antwerpen. De werken zijn noodzakelijk om de roltrappen draaiende te kunnen houden tijdens de renovatie van de liften, maar ook voor de veiligheid en het comfort van de tunnelgebruiker. Zeven aannemers waren met een 35-tal techniekers aan het werk in de Sint-Annatunnel. Ze werkten dag en nacht door om alles binnen een week klaar te krijgen.
Grondige renovatie liften vanaf 10 januari 2022
Beschermd erfgoed: Oud en nieuw laten samenwerken
De zoektocht naar een aannemer die de renovatie van de liften kan uitvoeren, was niet evident. Dat komt omdat de liften, net zoals de rest van de Sint-Annatunnel, geklasseerd zijn als monument en bouwkundig erfgoed.
De renovatiewerken zijn niet te vergelijken met een klassieke vernieuwing van een liftinstallatie. De aannemer zal de oudere elektromechanische onderdelen volledig restaureren en deze zullen dan aangestuurd worden door moderne elektrische omvormers en microcomputers. Oud en nieuw werkt samen om een betrouwbare liftinstallatie aan te bieden, met respect voor het historisch kader van de voetgangerstunnel.
Oude (zwart-wit) en iets minder oude foto's (in kleur) van de originele liftinstallaties.
Wat houden de werken precies in?
De bestaande elektrische (historische) motoren worden gerestaureerd, waarna ze door moderne elektrische omvormers worden aangestuurd. Daarnaast wordt de volledige veiligheidskring van de liftinstallaties gemoderniseerd. We voorzien de liftkooi van indirecte LED-verlichting en installeren nieuwe bedieningsknoppen en informatiepanelen. Ten slotte wordt ook het uitzicht van de liftkooi en liftdeuren aangepakt. Het plaatwerk wordt ter plaatse gezandstraald en vervolgens opnieuw geschilderd zodat de liften straks weer fris ogen.
Van de totaalrenovatie zal weinig zichtbaar zijn omdat de werken voornamelijk achter de schermen plaatsvinden in de technische ruimtes en liftschachten. Aan het zichtbare gedeelte van de liften verandert weinig tot niets.
Wist-je-dat
De liftrenovatie zal de Sint-Annatunnel ook energiezuiniger maken. De liften zullen economisch energetisch rijden en de liftmotor zal energie genereren bij het remmen die gebruikt kan worden voor de roltrappen en verlichting.
5 + 1 maand per lift
De werken nemen per liftinstallatie ongeveer vijf maanden in beslag. Hoewel er regelmatig gelijktijdig aan beide liftinstallaties gewerkt zal worden, is het om technische redenen niet mogelijk om de restauratiewerken volledig simultaan uit te voeren op beide oevers.
Na afronding van de werken wordt telkens een intensieve testperiode van één maand voorzien om mogelijke kinderziektes op te vangen. De aannemer zal gedurende de testperiode ook dagelijks aanwezig zijn om snel in te grijpen indien nodig.
De renovatie gaat op 10 januari 2022 van start op linkeroever. Als alles vlot verloopt, kunnen we de lift op linkeroever tegen de zomer opnieuw in dienst nemen. Tegen eind december 2022 moet dan ook de lift op rechteroever opnieuw beschikbaar zijn en is de Sint-Annatunnel opnieuw maximaal toegankelijk voor alle gebruikers.
Beperkte hinder voor de tunnelgebruikers
De restauratiewerken gebeuren voornamelijk achter de schermen en zullen dus niet echt zichtbaar zijn. De liften zijn om veiligheidsredenen al enkele maanden buiten dienst. De werken zullen dus nauwelijks extra hinder veroorzaken voor de tunnelgebruikers.
De roltrappen blijven permanent ingeschakeld. Om de gebruikszekerheid te kunnen garanderen tijdens deze periode, zullen er geregeld nog onderhoudswerken aan de roltrappen nodig zijn.
Tijdens de werken aan de liften zal er enkel bijkomende hinder zijn wanneer er grotere materiaaltransporten plaatsvinden doorheen de tunnelkoker of wanneer bepaalde werken aan de elektrische installatie een buitendienststelling van de roltrappen of een sluiting van de tunnel tot gevolg hebben. Dit zal zodanig georganiseerd zijn dat deze ofwel kortstondig, gedurende maximaal 30 minuten plaatsvinden, ofwel ‘s nachts gebeuren. Deze momenten van hinder zullen ook steeds vooraf gecommuniceerd worden via de smartphone app ‘Fietsverbindingen Schelde’.
Voortdurend onderhoud aan de roltrappen
Het Agentschap Wegen en Verkeer (AWV) voert, net zoals in alle tunnels in haar beheer, regelmatig onderhoudswerken uit in de Sint-Annatunnel. De roltrappen van de Sint-Annatunnel dateren uit de vorige eeuw en zijn onderdeel van de oorspronkelijke installaties van de voetgangerstunnel. De houten trappen geven de voetgangerstunnel zijn authentieke uitstraling, maar vergen door hun leeftijd en het intensieve gebruik wel continu onderhoud.
Elke donderdag onderhoud traptreden
De 1.600 treden stelselmatig nakijken en herstellen, dat is een werk van lange adem. Net zoals de rest van de tunnel, zijn ook de trap(treden) beschermd erfgoed. We kunnen dus niet zomaar alles eruit halen en een nieuwe roltrap installeren. We moeten de treden stuk per stuk demonteren, om ze dan te reviseren en vervolgens op hun exacte plek terug te plaatsen. Dit gebeurt elke donderdag van 7u tot ca. 19u.
Tijdens de onderhoudswerken is de betreffende roltrap buiten dienst. De trap waar we aan werken is dan volledig afgesloten. De naastliggende roltrap staat ook stil, maar is wel toegankelijk en kan gebruikt worden om te voet naar boven of beneden te gaan. Wie de Schelde wil oversteken, kan ook gebruik maken van het gratis Sint-Annaveer of de Kennedyfietstunnel.
Het onderhoud van de traptreden is een werk van lange adem. Net zoals de rest van de tunnel, zijn ook de trap(treden) beschermd erfgoed. We kunnen dus niet zomaar alles eruit halen en een nieuwe roltrap installeren. We moeten de treden stuk per stuk demonteren, om ze dan te reviseren en vervolgens op hun exacte plek terug te plaatsen.
Een groot deel van die onderhoudswerken gebeuren vanuit de machinekamers, en dat is geen sinecure. Want de ruimte om te werken is er erg beperkt. De arbeiders staan soms letterlijk met hun hoofd tussen twee roltrappen om het binnenwerk trede per trede te kunnen te inspecteren.
Historiek
De Sint-Annatunnel werd destijds gebouwd als een voetgangerstunnel onder de Schelde die het stadscentrum van Antwerpen (rechteroever) verbindt met linkeroever. De tunnel werd tussen 1931 en 1933 gebouwd in opdracht van de Intercommunale Maatschappij van de Linker Scheldeoever c.v. (IMALSO). Langs beide ingangen beschikt de Sint-Annatunnel over een lift (max. 40 personen/3.000kg) en authentieke houten roltrappen (2x2). In 1992 en 1993 werden restauratiewerken uitgevoerd.
Beschermd erfgoed
De tunnel met inbegrip van beide toegangsgebouwen en de volledige oorspronkelijk technische uitrusting werd in 1997 als monument beschermd. Het beschermde karakter maakt het onderhoud van de liften en de roltrappen steeds een grote uitdaging. Het waardevol onroerend erfgoed moet behouden blijven. Dat geldt ook voor het binnenwerk en de aandrijfmechanismen van de liften en de roltrappen. Zo is het bijvoorbeeld niet altijd evident om wisselstukken te vinden voor het binnenwerk. Ze worden meestal op maat gemaakt en zijn vaak enkel in het buitenland te verkrijgen (VS, Duitsland,...).
Dagelijks gebruik
Daarnaast worden de liften en de roltrappen van de Sint-Annatunnel zeer intensief gebruikt. Tijdens zomerperiodes piekt het aantal bewegingen van de liften tot meer dan 25.000 per maand. Op een goede weekenddag gaan de liften gemiddeld 1200 keer per dag op en neer. Bij de roltrappen tellen we op piekmomenten gemiddeld 55 mensen om de 5 minuten die gebruik maken van de roltrap. Van 2005 tot 2014 maakten op jaarbasis gemiddeld 3300 personen per dag gebruik van de roltrappen. Deze hoge en continue belasting heeft uiteraard ook impact op de werkingsmechanismen van de liften en roltrappen (slijtagestoringen aan kabels, aandrijving, motorcomponenten,...).
Meer weten over de voorgeschiedenis en de erfgoedwaarde van de Sint-Annatunnel? Neem dan zeker een kijkje op de website van het Agentschap Onroerend Erfgoed.