Werken de verkeerslichten plots anders? Moet je langer wachten? Dat is normaal, zo verhogen we de veiligheid van elke weggebruiker.
Het Agentschap Wegen en Verkeer (AWV) maakt per jaar zo’n 125 kruispunten maximaal conflictvrij. Bij elk kruispunt willen we naar een situatie waarbij voetgangers en fietsers niet kruisen met gemotoriseerd verkeer. Indien deze ‘conflicten’ niet vermeden kunnen worden, nemen we extra veiligheidsmaatregelen. Slimme lichten zorgen er ook voor dat men ‘nooit voor niets rood’ krijgt.
Naar maximaal conflictvrije kruispunten
Wat is maximaal conflictvrij?
Het uitgangspunt bij elk kruispunt dat op de studietafel van AWV belandt, is een volledig conflictvrije regeling. Soms is het niet mogelijk om alle conflicten op een kruispunt weg te nemen, omdat dat bijvoorbeeld zou zorgen voor structurele file-opbouw - met mogelijk gevaarlijke situaties op achterliggende kruispunten. Het kan er ook voor zorgen dat wachttijden voor weggebruikers te hoog worden. Vaak laat ook de infrastructuur van het kruispunt geen volledig conflictvrije regeling toe.
Wanneer laten we conflicten toe?
In die situaties waar het niet mogelijk is volledig conflictvrij te werken, worden conflicten toegelaten, in eerste instantie tussen gemotoriseerd verkeer. Conflicten met voetgangers en fietsers worden maximaal vermeden. Daar waar conflictvrij niet mogelijk is, zijn er ook vaak extra veiligheidsmaatregelen, zoals een voorstart of het gelijktijdig beëindigen van groen voor voetgangers en fietsers, oranje-gele knipperlichten en de opgeblazen fietsopstelstrook.
De conflicten tussen gemotoriseerd verkeer en actieve weggebruikers (voetgangers en fietsers) worden zoveel mogelijk beveiligd. De mate waarin een bestaand kruispunt conflictvrij kan worden gemaakt, hangt af van
- de beschikbare ruimte om voldoende lange links- en rechts afslagstroken te voorzien;
- de aanwezige verkeersintensiteiten en de capaciteit van het kruispunt om deze te verwerken: volledig conflictvrije regelingen betekenen immers vaak langere wachttijden, omdat de beperkte tijd over meer verschillende groenfasen moet verdeeld worden. Om de capaciteit van een kruispunt te verhogen, zijn vaak infrastructuuringrepen nodig die niet overal mogelijk zijn.
Waar de voetgangers en fietsers niet volledig conflictvrij kunnen worden geregeld, worden andere opties overwogen waaronder:
- enkel het links afslaan conflictvrij maken;
- het fietsersgroen tegelijk beëindigen met het voetgangersgroen;
- een aparte fase op aanvraag inbouwen waarin enkel de fietsers en eventueel voetgangers die dezelfde weg oversteken tegelijk met elkaar groen krijgen, maar niet tegelijk met (afslaand) gemotoriseerd verkeer;
- het aanbrengen van oranje-gele knipperlichten die werken wanneer fietsers en/of voetgangers aan het oversteken zijn;
- het voorzien van een OFOS (opgeblazen fietsopstelstrook), waardoor fietsers zich kunnen opstellen voor het gemotoriseerde verkeer. Zo kunnen fietsers eerst vertrekken en staan ze niet te wachten in de dode hoek van de voertuigen.
Hoe wegen we af of een conflict kan?
Bij het ontwerpen van een verkeerslichtenregeling vertrekt de ontwerper steeds van een volledig conflictvrij scenario. Maar soms is het niet mogelijk om alle conflicten op een kruispunt weg te nemen, omdat dat bijvoorbeeld zou zorgen voor structurele file-opbouw, met mogelijk gevaarlijke situaties op achterliggende kruispunten. Soms zou het er ook voor zorgen dat wachttijden voor weggebruikers te hoog worden. En vaak laat de infrastructuur van het kruispunt geen volledig conflictvrije regeling toe.
In die situaties waar het niet mogelijk is volledig conflictvrij te werken, worden conflicten toegelaten, in eerste instantie tussen gemotoriseerd verkeer. Pas als dat niet voldoende blijkt, worden ook conflicten met actieve weggebruikers toegelaten. In dit laatste geval nemen we bijkomend ook nog veiligheidsverhogende maatregelen om de kans op ongevallen door deze conflicten te verkleinen.
Om te bepalen welke conflicten we wel of niet toelaten in een lichtenregeling, gebruiken we een afwegingskader conflictvrij regelen.
Eind 2022 stuurden we het oorspronkelijke afwegingskader bij in overleg met verschillende partners zodat het aspect verkeersveiligheid nog meer doorweegt. Het nieuwe ‘Afwegingskader voor conflictvrij regelen in Vlaanderen’ werd goedgekeurd door de Taskforce Verkeersveiligheid en is bestemd voor alle wegbeheerders, zowel lokaal als gewestelijk. Het is van kracht sinds december 2022 en is terug te vinden op de webpagina van Vlaanderen.be.
Nooit voor niets voor rood
Door flexibel te regelen vermijden we dat weggebruikers lange tijd staan te wachten terwijl er geen conflicterend verkeer is. Een korte minimale groentijd en een flexibele fasevolgorde zorgen ervoor dat de wachttijden voor weggebruikers beperkt blijven. Hiervoor wil het AWV gebruik maken van uitgebreide detectie (zoals, lussen, radars en drukknoppen) op haar kruispunten. Deze detectie kan dienen voor de aanvraag van een groenfase of voor de verlenging van de groentijd. Hierdoor kan nauwkeuriger bepaald worden hoe lang de optimale groentijd is voor elke richting. Mogelijke uitzonderingen op dit principe kunnen voorkomen door een aankomende bus of tram uit een conflicterende richting of door een afstemming tussen twee of meer kruispunten.
Kruispunten volgens actieplan
Hierrond zie je de kruispunten die volgens het Actieplan Verkeerslichten maximaal conflictvrij werden gemaakt.